Ћир 
Eng 
1903.-1914. godina
Razvoj nastave fizičke hemije na našim prostorima može se pratiti od početka XX veka – od daleke 1903. godine, kada je na Prirodno-matematičkom odseku Filozofskog fakulteta beogradske Velike škole uveden predmet Fizička hemija. Bilo je to samo 16 godina posle pokretanja časopisa „Zeitschrift fur physikalische Chemie” u Lajpcigu 1887. godine, kojim je u zapadnoj Evropi organizovana ova, verovatno prva interdisciplinarna nauka.
Iste te godine, izbor Miloja Stojiljkovića (1873-1962) (koji je 1902. doktorirao u Ženevi kad P. A. Gayea, jednog od saradnika W. Ostwalda i J. H. van’t Hofa, osnivača pomenutog časopisa) za docenta za ovaj predmet, smatra se početkom razvoja visokoškolske nastave fizičke hemije u Srbiji.
Godine 1905. Velika škola prerasla je u Univerzitet sa tri fakulteta: Filozofskim, Pravnim i Tehničkim. Miloje Stojiljković je postavljen za stalnog docenta za predmet Fizička hemija na Filozofskom fakultetu novoosnovanog Univerziteta, koji se po organizaciji i nastavi nije mnogo razlikovao od ondašnjih univerziteta u Evropi.
Unutrašnja organizacija, delokrug i način rada pojedinačnih fakulteta u okviru Univerziteta, određeni su fakultetskim Uredbama usvojenim februara 1906. godine. Uredbom Filozofskog fakulteta, određene su nauke koje će se predavati na ovom fakultetu a diplomski ispitni predmeti podeljeni su u 15 grupa. Svaka grupa obuhvatala je glavne predmete (pod A i B) i sporedne (pod V). Fizička hemija se polagala kao predmet pod V u okviru prve i druge grupe.
Posebno treba podvući da se ova sasvim nova nauka retko mogla naći u to vreme i na mnogo starijim univerzitetima u svetu. Velika je zasluga M. Stojiljkovića što je od ranog početka obezbedio pravo na samostalnost u radu fizičke hemije kao predmeta i nauke, mada u to vreme nije imao čak ni samostalni prostor za rad. Njegovim zalaganjem 1908. godine, osnovan je Fizičkohemijski zavod Filozofskog fakulteta, u čijem sastavu je već bilo, prema Uredbi iz 1906. godine, nekoliko zavoda i seminara. Stojiljković je postao prvi upravnik Zavoda i to ostao, sa prekidima tokom Prvog i Drugog svetskog rata, do 1948. godine
Fizičkohemijski zavod je rad započeo u prostorijama smeštenim sa leve strane u dnu dvorišta Kapetan Mišinog zdanja (nekada Kapetanove konjušnice) i tu ostao dugi niz godina.
Osnivanjem Zavoda stimulisana je eksperimentalna nastava, koja je bila koncipirana po ugledu na Lajpcišku školu, gde su radili W. Ostwald, J.H.van’t Hoff, S. Arrhenius i drugi poznati naučnici koji su već slovili kao fizikohemičari.
Predavanja iz fizičke hemije koja je držao Stojiljković uključivala su Hemijsku dinamiku sa termohemijom, Hemijsku statiku sa elektrohemijom, Fizičkohemijsku stehiometriju sa stereohemijom i Radiohemiju. Predavanja je držao 3 do 4 časa nedeljno uz isto toliko vežbanja.
Iz knjige inventara iz 1908. godine može se videti da je opremljenost Zavoda u kome je bila smeštena laboratorja za Fizičku hemiju bila relativna skromna, ali je omogućavala izvođenje 30 eksperimentalnih vežbi, izvanredno zamišljenih i sa današnje tačke gledišta. Vežbe su obuhvatale osnovne fizičkohemijske metode: određivanje ekvivalentnih atomskih i molekulskih težina, površinskog napona, viskoznosti, optičke aktivnsti, električne provodljiivosti rastvora, elektromotorne sile galvanskih elemenata, toplote sagorevanja i slično.
Glavni priručnik za izvođenje vežbi bila je poznata knjiga W. Ostwalda “Physikalische chemische Messungen”, koja je sa još nekoliko praktikuma na nemačkom i francuskom jeziku bila na raspolaganju studentima u priručnoj biblioteci Zavoda.
Budžet Fizičkohemijskog zavoda od osnivanja do početka Prvog svetskog rata bio je više nego skroman. Zahvaljujući upornim nastojanjima Stojiljikovića, budžet je povećan sa 400 dinara u 1908. godini na 600 dinara u 1909. i 1910. godini, zatim 2000 dinara u 1911. godini i konačnih 2500 dinara u 1912. i 1913 godini. Primera radi, budžet Fizičkog zavoda je 1913. godine iznosio 3800 dinara, a Hemijskog – 9800 dinara. Dobijena sredstva, Stojiljković je koristio za opremanje laboratorije, nabavku potrošnog materijala za studentska vežbanja i održavanje biblioteke, koja je u momentu osnivanja Zavoda imala 49 naslova knjiga i časopisa.
Razvoj Fizičkohemijskog zavoda, kao i Univerziteta uopšte, bio je prekinut početkom Prvog svetskog rata, u kome je sve vreme Stojiljković aktivno učestvovao.
1919. – 1941. godina
Posle rata, pod teškim uslovima, materijalno i kadrovski osiromašen, Univerzitet je počeo sa radom 1919. godine. Iste godine, Stojiljković je izabran za vanrednog profesora kada je i prvi put dobio pomoć za izvođenje vežbi izborom prvog “neukaznog” ili honorarnog asistenta. Bio je to Radomir Veljković koji je ostao u Zavodu do 1923. godine kada je izabran drugi neukazni asistent – Miloš Đermanović, koji je u Zavodu ostao do 1927. godine.
Fizička hemija se predaje kao glavni predmet od 1927. Te godine na Filozofskom fakultetu, koji se već 1924. godne formalno podelio na Istorijsko-filološki i Prirodnomatematički odsek, ustanovljeno je 28 nastavnih grupa, od kojih deset na Prirodnomatematičkom odseku. Grupa V bila je Fizičko-hemijska, a Va Hemijsko-fizička, na kojima se Fizička hemija predavala kao glavni predmet. Na VI (Hemijskoj) i VII (Praktičnohemijskoj) grupi, fizička hemija se slušala kao sporedni predmet.
Svoja predavanja iz fizičke hemije Stojiljković je posle rata proširio poglavljima iz Atomistike, Fotohemije i Koloidne hemije u skladu sa razvojem ovih oblasti u svetu. Predavanja je držao 5 časova nedeljno uz 4 časa vežbanja. Njegovo stalno prisustvo na vežbama i kolokvijumima, koji su bili uslov za sticanje prava za eksperimentalni rad, činili su praktičnu nastavu značajnom za pripremu samog ispita koji je obavezno obuhvatao jedan eksperimentalni zadatak, uz pismeni i usmeni deo.
Udžbenički materijal bio je na stranim jezicima (nemačkom i francuskom) ali su postojala i litografisana skripta Stojiljikovića od oko 500 strana, koja su kasnije tri puta preštampavana.
Broj studenata koji je birao fizičku hemiju kao glavni predmet nije bio veliki. Među njima su bili Pavle Savić (1909-1993) i Slobodan Ristić (1912-1994), kasnije profesori Fizičke hemije, koji su svaki na svoj način, ostavili snažan pečat na njen razvoj u nas. Znatno veći broj studenata slušao je Fizičku hemiju kao drugi i treći predmet, među kojima su bili Dragoljub Jovanović, Sreten Šljivić, Aleksandar Damanski i druga poznata imena naše nauke.
Miloje Stojiljiković je 1929. godine izabran za redovnog profesora, a Pavle Savić, još student, postao je asistent-volonter. Po diplomiranju, 1932. godine, on je prešao na Katedru za fiziku Medicinskog fakulteta kod profesora D. Jovanovića, koji se bavio radioaktivnošću, što je očigledno odredilo i Savićevu dalju karijeru.
Godine 1933. za neukaznog asistenta izabran je Slobodan Ristić koji je 1939. postao prvi „ukazni“ ili stalni asistent Fizičkohemijskog zavoda.
Naučni rad u oblasti Fiziče hemije se u ovom periodu odvijao u ograničenom obimu zbog krajnje skromnih materijalnih sredstava, ali i neumorne nastavne aktivnosti profesora Stojiljkovića. Ipak, treba pomenuti njegova optičkohemijska i termohemijska ispitivanja nekih naših produkata (senjskog uglja, jestivog ulja, šećera i drugih), koja su demonstrirala superiornost fizičkohemijskih metoda analize, koje će u punoj meri biti afirmisane znatno kasnije.
Drugi svetski rat ponovo je zaustavio razvoj Univerziteta. Profesor Stojiljković je prinudno panzionisan, a za vršioca dužnosti upravnika Fizičkohemijskog zavoda postavljen je
profesor fizike S. Šljivić. Njegova je zasluga što je inventar Zavoda ostao dobrim delom očuvan, pošto je platinsko posuđe i pribor sklonio, a važnije aparate i instrumente učinio privremeno neupotrebiljivim za rad. Posle njegovog smenjivanja 194Z. godine, Fizičkohemijski zavod poveren je na upravljanje D. Jovanoviću, a potom Vukiću Mićoviću. Međutim, kako više nije bilo nikakvog stvarnog rada na Univerzitetu, Fičkohemijski zavod je zaključan, i tako ostao do kraja rata.
1945. – 1998. godina
Svoj obnovljeni život, Univerzitet započinje 1945. godine. Na Filozofskom fakultetu nastava je reorganizovana formiranjem 21 nastavnih grupa, od kojih je ponovo deset bilo na Prirodno-matematičkom odseku, i to: Matematička, Astronomska, Fizička, Fizičkohemijska, Hemijska, Mineraloško-petrografska, Geološko-paleontološka, Meteorološka, Biološka i Geografska. Nastavna grupa Fizičke hemije (osnovana od V i Va grupe) odvijala se u Fizičkohemijskom zavodu u Kapetan-Mišinom zdanju; upravnik Zavoda ponovo je postao M. Stojiljković.
Godine 1947. Filozofski fakultet se razdvojio na Filozofski i Prirodno-matematički. Novoformirani Prirodno-matematički fakultet (PMF) započeo je svoju samostalnu delatnost školske 1947/48. godine sa 11 zavoda i 10 nastavnih grupa, od kojih je četvrta po redosledu bila nastavna grupa Fizičke hemije.
Fizičkohemijski zavod, kao i veći broj zavoda bivšeg Prirodno-matematičkog odseka Filozofskog fakulteta, preselio se u zgradu na Studentskom trgu broj 3.
Nastavnim planom, po kome su započele studije Fizičke hemije na PMF-u, slušano je šest fizičkohemijskih predmeta (Opšti kurs fizičke hemije, Atomistika, Termohemija, Elektrohemija, Radioaktivnost i Specijalni kurs), zatim Fizika I i II, Matematika I i II, Neorganska hemija, Organska hemija sa stereohemijom, Analitička hemija, Osnovni kurs mineralogije, Osnovi marksizma-lenjinizma, Predvojnička obuka, Strani jezik i Pedagogija. Nastavni plan je predviđao i izradu i odbranu diplomskog rada.
Profesor Stojiljković je penzionisan 1948. godine, a za upravnika Fizičkohemijskog zavoda i šefa Katedre za fizičku hemiju postavljen je Pavle Savić. Iste godine donet je Pravilnik kojim su studijske grupe objedinjene u pet odseka, od kojih je drugi po redosledu bio Odsek za hemiju i fizičku hemiju, sa dve nezavisne studijske grupe: Hemije i Fizičke hemije. Ime Pavla Savića, nesuđenog dobitnika Nobelove nagrade za fisiju, koji je od 1935 do 1939. godine radio u Parizu u Institutu za radijum sa I. JoLiot-Curie, privukao je veliki broj mladih na studije Fizičke hemije. Po diplomiranju, oni su odlazili uglavnom u Institut za ispitivanje strukture materije u Vinči, docnije nazvan Institutom za nuklearne nauke, čije je temelje Savić postavio 1948. godine.
Odseci su ukinuti 1950. godine. Ostale su samo katedre i zavodi, odnosno instituti. U toku sledećih nekoliko godina, bilo je izmena u organizacionoj strukturi PMF-a u pogledu broja i naziva katedara, koje međutim nisu poremetile redosled i naziv Katedre za fizičku hemiju i Fizičkohemijskog zavoda. Istovremeno, menjali su se i nastavni planovi radi usklađivanja sa novim saznanjima iz postojećih i novorazvijenih naučnih disciplina.
Profesor Savić je posebno naglašavao značaj Atomistike, koju je uobličio u samostalni dvosemestralni predmet, sa dva časa predavanja i četiri časa vežbanja nedeljno.
Pristizanjem novog nastavnog kadra, osamostaljivale su se i druge discipline fizičke hemije. Tako je 1950. godine uveden predmet Fizičkohemijska merenja, a nastava poverena S. Ristiću (u svojstvu predavača) koji je posle položenog doktorata na Univerzitetu u Majncu, u studije Fizičke hemije uveo, kod nas novu disciplinu Spektrohemiju (sa 2+4 časa nedeljno) 1958. godine. Elektrohemija, čija je prva predavanja držao profesor Panta Tutundžić sa Tehnološko-metalurškog fakulteta, poverena je 1954.godine novoizabranom docentu dr Milenku Šušiću koji je taj predmet razvijao i vodio do odlaska u penziju 1990. godine, kada je nastavu preuzeo profesor Slavko Mentus.
Hemijska kinetika je takođe izrasla u novu disciplinu Fizičke hemije (sa 2+4 časa nedeljno), a predavanja su poverena Slobodanki Veljković (1924 – 1989), koja je na Katedru došla sa doktoratom nauka Oksfordskog univerziteta.
S. Veljković je ovaj predmet razvijala i predavala do odlaska u penziju 1984. godine, kada je za docenta za ovaj predmet izabrana Vera Dondur.
Termohemija se predavala kao samostalni predmet od 1954 do 1960.godine, a nastavu je vodio Ivan Gal (1924-1991).
Radiohemija je kao samostalni predmet uvedena šezdesetih godina (sa 2+4 časa nedeljno). Predavanja je prvo držala S. Veljković a kasnije profesor Slobodan Ribnikar, koji je na Katedru fizičke hemije prešao 1967. godine iz Instituta za nukleane nauke u Vinči. Međutim, pre početka izvođenja nastave Radiohemije kao samostalnog predmeta, zaslugom P. Savića, Ivana Draganića, Vladimira Vukanovića i Daneta Cvjetićanjina, organizovane su i izvođene vežbe iz radiohemije (4 časa nedeljno), pored vežbi iz Atomistike.
Posleratni period dao je zamah razvitku fizičke hemije. To se ogledalo ne samo u ekstenzivnosti postignutoj u osamostaljivanju raznih disciplina fizičke hemije, već i u znatnom intenziviranju eksperimentalne nastave i naučnoistraživačkog rada. Izrada diplomskih radova omogućavala je kako uvođenje studenata u samostalni rad, tako i podsticanje naučnoistraživačke delatnosti u okviru Katedre. Za modernizaciju nastave i istraživačkog rada, značajno je povezivanje Katedre sa Institutom za nuklearne nauke u Vinči, gde je urađen veći broj diplomskih radova, kao i prvi doktorat odbranjen na Katedri za fizičku hemiju (1958. godine).
Fizičkohemijski zavod se zajedno sa Hemijskim, Matematičkim i Fizičkim zavodima preselio 1961. godine u novu zgradu na Studentskom trgu 12-16, namenski zidanu za Hemiju, Fizičku hemiju i Mineralogiju. Fizičkohemijski zavod je dobio prostore u „C“ krilu zgrade u prizemlju i prvom podrumu, gde su smeštene uglavnom sve laboratorije za studentske vežbe.
Preseljenje u novu zgradu omogućilo je dolazak većeg broja mlađeg kadra, dalji razvoj teorijske i eksperimentalne nastave i intenziviranje naučnog rada, koji je u skučenom prostoru u zgradi na Studentskom trgu 3, mogao da se odvija u veoma ograničenom obimu.
Školske 1961/62. godine na Katedru za fizičku hemiju uvodene su poslediplomske studije kao treći stepen nastave, što je u velikoj meri uticalo na izmenu nastavnih planova osnovnih studija. Tako je iz tadašnjeg plana izostao diplomski rad, ali je zato uveden predmet Fizičkohemijska analiza (sa 2+16 časova nedeljno), koji je predavao S. Ristić, a studenti su radili po jednu analizu u VII i jednu u VIII semestru.
U okviru posledipromske nastave, uvodena su tri smera: Spektrohemijski, Elektrohemijski i Radiohemijski. Izrada magistarskih radova iz ovih oblasti u velikoj meri je uticala na orjentaciju naučnog rada nastavnog kadra na ovoj katedri, koji je uglavnom svoja istraživanja usmerio na ove oblasti.
Pavle Savić je otišao u penziju januara 1966. godine, ali je ostao aktivan u naučnom radu pod okriljem SANU, čiji je predsednik bio u tri mandata. Po njegovom penzionisanju, za šefa Katedre i upravnika Zavoda postavljen je M. Šušić, posle čega se, saglasno novim aktima fakulteta, funkcije šefa Katedre i upravnika Zavoda razdvajaju i izbor obavlja svake druge godine.
Posle odiaska P. Savića u penziju, Atomistiku su predavali Vladimir Vukanović, Ankica Jovanović, Slobodan Macura i Jelena Radić-Perić, a Opšti kurs fizičke hemije, Milenko Šušić, Dragan Veselinović i Ivanka Holclajtner-Antunović, koja drži nastavu iz ovog predmeta i danas.
Promenom Statuta Univerziteta, odnosno fakulteta (1966. godine) u nastavni plan osnovnih studija Fizičke hemije ponovo je uveden diplomski rad, kao i nekoliko novih predmeta, i to za studente VII semestra: Kristalohemija (koju je predavao profesor Ilija Krstanović sa Rudarsko-geološkog fakulteta), kasnije Fizička hemija čvrstog stanja (koju je predavao Dušan Vučelić, a danas je predaje Borivoj Adnađević), Fizička hemija rastvora, kasnije Fizička hemija fluida (čiju nastavu je započeo i vodio do odlaska u penziju 1994. godine Slobodan Ribnikar, kada je za docenta za ovaj predmet izabran Goran Bačić). Za studente druge godine uvodena je Elektrohemija sa Hemijskom termodinamikom koju je predavao M. Šušić. Kasnije je predmet podeljen na Elektrohemiju (koju je predavao M. Šušić) i Hemijsku termodinamiku koja je poverena Nadeždi Petranović.
Poslediplomska nastava počinje da se izvodi u vidu magistarskih (u trajanju od dve godine) i specijalističkih studija (u trajanju od jedne godine).
Godine 1971. izvršena je značajna reorganizacija PMF-a kojom su objedinjene srodne katedre i naučne oblasti u pet odseka, sa svojim nastavno-naučnim većima i svojim statutima. U sastav Odseka za hemijske i fizičkohemijske nauke (koji je bio treći po redosledu) ušla su dva instituta, Hemijski institut i Institut za fizičku hemiju (nastao promenom naziva Fizičkohemijski zavod), kao dve posebne organizacione jedinice. U svakom institutu je osnovano po pet katedara kao osnovne Nastavne jedinice.
U institutu za fizičku hemiju osnovane su sledeće katedre: Katedra za opštu fizičku hemiju, Katedra za spektrohemiju (koja je kasnije postala Katedra za spektrohemiju i fizičku hemiju plazme), Katedra za radiohemiju (kasnije Katedra za radiohemiju i nuklearnu hemiju), Katedra za elektrohemiju i hemijsku kinetiku i Katedra za molekulske strukture, danas Katedra za strukturu i dinamiku materije. Formiranje poslednje katedre, velikim zalaganjem S. Veljković, predstavljalo je začetak nove naučne oblasti u Institutu, Teorijske fizičke hemije. U nastavni plan osnovnih studija uvođeni su teorijski predmeti: Molekulske strukture i hemijska veza, koji je organizovao i vodio Miljenko Perić, Hemijska reaktivnost (koju je prvo predavala S. Veljković, a po njenom odlasku u penziju Ljiljana Kolar-Anić, koja je ovaj predmet predavala u nešto izmenjenom obliku pod nazivom Neravnotežni procesi) i Statistička termodinamika (čiju nastavu je organizovala i vodila Ljiljana Kolar-Anić).
Novoformirani odseci postali su 1973. godine osnovne organizacije PMF-a, sa poslovnom i organizacionom samostalnošću.
Promenama nastavnih planova u okviru novih statuta odseka PMF-a, proširena je nastava fizičke hemije. Spektrohemija je razdvojena na Atomsku spektrohemiju i Molekulsku spektrohemiju, koje posle odlaska S. Ristića u penziju 1980. godine preuzimaju Ankica Jovanović, odnosno Jelisaveta Baranac, dok predmet Molekulske strukture i hemijska veza prerasta u predmet Kvantna hemija i molekulske strukture.
Školske 1977/78. godine uvedeni su izborni predmeti a kasnije i izborne oblasti. Daljim promenama, Radiohemija se dopunjava Nuklearnom hemijom koju posle odlaska u penziju S. Ribnikara predaje Šćepan Miljanić, koji je na Fakulet za fizičku hemiju prešao 1996. godine iz Instituta za nuklearne nauke Vinča, uvodi se predmet Metode fizičkohemijske analize koji je poveren S. Mentusu, kasnije Ubavki Mioč, Matematičke metode u fizičkoj hemiji koji je prvo predavao profesor Aleksandar Stamatović sa Fizičkog fakulteta, a danas ga predaje Nikola Vukelić. Novi stalni predmeti, kao i niz izbornih predmeta i izbornih oblasti u Nastavnom planu osnovnih, magistarskih i specijalističkih studija, uvedeni su u skladu sa svetskim zbivanjima u oblasti fizičke hemije i razvojem njenih novih disciplina.
Godine 1990. dolazi do značajne reorganizacije PMF-a u sklopu kojeg je nastalo šest fakulteta: Matematički, Fizički, Hemijski, Fakulet za fizičku hemiju, Biološki i Geografski, svaki od njih sa svojim statutom i svajim organima upravljanja.
Status samostalne ustanove u sastavu Univerziteta, Fakultet za fizičku hemiju, kao i ostalih pet fakulteta bivšeg PMF-a, dobio je 1995. godine. U ovom statusu nalazi se i danas.
Na čelu Zavoda, odnosno Instituta, odnosno Fakulteta za fizičku hemiju od 1908. godine do 1998. godine nalazile su se sledeće ličnosti:
1908-1941 Miloje Stojiljković, osnivač i upravnik Zavoda
1942 Sreten Šljivić v.d. upravnika Zavoda
Dragoljub Jovanović v.d. upravnika Zavoda
Vukić Mićović v.d. upravnika Zavoda
1945-1948 Miloje Stojiljković, upravnik Zavoda
1948-1966 Pavle Savić, upravnik Zavoda
1966-1969 Milenko Šušić, upravnik Zavoda
1969-1971 Dragan Veselinović, upravnik Zavoda
1971-1973 Dragan Veselinović, upravnik Instituta
1973-1975 Slobodanka Veljković, upravnik Instituta
1975-1977 Dragan Veselinović, upravnik Instituta
1977-1979 Ankica Jovanović, upravnik Instituta
1979-1981 Milorad Jeremić, upravnik Instituta
1981-1983 Dragan Marković, upravnik Instituta
1983-1985 Dragan Veselinović, upravnik Instituta
1985-1987 Slavko Mentus, upravnik Instituta
1987-1989 Vera Dondur, upravnik Instituta
1989-1990 Ivanka Holclajtner-Antunović, upravnik Instituta
1990-1994 Ankica Jovanović, dekan Fakulteta
1994-2000 Dragan Marković, dekan Fakulteta
2000-2004 Vera Dondur, dekan Fakulteta
2004-2008 Slavko Mentus dekan Fakulteta
2008-2016 Šćepan Miljanić, dekan Fakulteta
2016-danas Gordana Ćirić-Marjanović, dekan Fakulteta